- ελικόπτερο
- Εναέριο όχημα του οποίου η στήριξη και η πρόωση παράγονται από μία ή περισσότερες μεγάλες έλικες μεταβλητού βήματος, που κινούνται από ενδοθερμικούς κινητήρες. Ο άξονας περιστροφής των ελίκων είναι κάθετος ή περίπου κάθετος και, ανάλογα με την πλοήγηση, μπορεί να μεταβάλλεται η κλίση του επιπέδου περιστροφής τους. Όταν λοιπόν το επίπεδο περιστροφής των ελίκων δεν είναι οριζόντιο, η διεύθυνση δράσης της αεροδυναμικής δύναμης που αναπτύσσεται από τις έλικες είναι κεκλιμένη ως προς την κατακόρυφο, και έτσι παρουσιάζει μια οριζόντια συνιστώσα, η οποία εξασφαλίζει την πρόωση του ε., και μία κατακόρυφη συνιστώσα (παρόμοια προς την άνωση ενός κοινού ανεμοπλάνου), η οποία εξασφαλίζει τη στήριξη. Ένα ε. μπορεί, συνεπώς, εκτός από την κατακόρυφη απογείωση και προσγείωση, να μετακινηθεί κατά την κατακόρυφο ή να παραμείνει ακίνητο στον αέρα. Αν κλίνει κατάλληλα το επίπεδο περιστροφής των ελίκων του, ως προς την οριζόντια, το ε. μπορεί επίσης να κινηθεί προς οποιαδήποτε διεύθυνση, δηλαδή να προχωρήσει, να οπισθοχωρήσει και να μετατοπιστεί πλάγια. Τα πτερύγια της έλικας περιστρέφονται γύρω από τον άξονά τους, έτσι ώστε είναι δυνατόν να μεταβληθεί το βήμα και συνεπώς η δύναμη στήριξης. Στην περίπτωση διακοπής της λειτουργίας του κινητήρα, η έλικα αυτοπεριστρέφεται, επιτρέπει την ελεύθερη πτήση και το ε. συμπεριφέρεται όπως ένα αυτόγυρο.
Ένα ε. αποτελείται σε γενικές γραμμές από τα εξής κύρια τμήματα: την άτρακτο, το κύριο στροφείο ή τα στροφεία (όταν πρόκειται για ε. ειδικού τύπου), το ουραίο τμήμα (στα ε. ειδικού τύπου συνήθως δεν υπάρχει, λόγω της ύπαρξης περισσότερων του ενός στροφείων), τον κινητήρα, το στροφείο ουράς (όταν υπάρχει), το σύστημα προσγείωσης (αυτό διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του ε. και τον ρόλο του· π.χ. ένα ε. που επιχειρεί προσγείωση στον Βόρειο Πόλο διαθέτει πέδιλα στο σύστημα προσγείωσής του και όχι ρόδες, ακάτους κλπ., που θα διέθετε για την προσγείωση στη θάλασσα), το σύστημα μεταφοράς κίνησης και το σύστημα ελέγχου πτήσης.
Όταν, όπως στους πιο διαδεδομένους τύπους, ο κινητήρας είναι στερεωμένος στην άτρακτο, αυτή πρέπει να φέρει ένα ζεύγος αντίδρασης, ίσο προς το κινητήριο ζεύγος, που μεταδίδεται στην έλικα. Το ζεύγος αυτό πρέπει να αντισταθμιστεί γιατί αλλιώς θα προκαλούσε την περιστροφή της ατράκτου με φορά αντίθετη από την κίνηση της έλικας. Στα ε. με μία έλικα, η αντιστάθμιση επιτυγχάνεται με μια μικρή έλικα μεταβλητού βήματος και με άξονα οριζόντιο και εγκάρσιο. Αυτή η έλικα είναι τοποθετημένη στο πίσω άκρο της ατράκτου και συνδέεται με τον κινητήρα.
Έτσι, είναι δυνατή η ρύθμιση της περιστροφής του αεροσκάφους γύρω από τον κατακόρυφο άξονά του. Στα ε. με πολλές έλικες, η αντιστάθμιση του ζεύγους αντίδρασης επιτυγχάνεται με την περιστροφή των ελίκων κατά αντίθετη φορά. Το πρόβλημα αυτό της αντιστάθμισης δεν παρουσιάζεται όταν οι έλικες κινούνται από αντιδραστήρες τοποθετημένους στις άκρες των πτερυγίων, γιατί στην περίπτωση αυτή οι αντιδραστήρες εφαρμόζουν απευθείας στην έλικα (που είναι τότε ελεύθερη να περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της) την ώθηση για το κινητήριο ζεύγος.
Η προέλευση του ε. μπορεί να αναχθεί σε ορισμένα σχήματα του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ωστόσο, μόνο κατά τον 19o αι. έγινε κάποια πειραματική προσπάθεια κατασκευής του. Το 1923 ο Ισπανός μηχανικός Χουάν ντε λα Θιέρβα κατασκεύασε το αυτόγυρο, δημιουργώντας τον άμεσο πρόγονο του σύγχρονου ε. Ακολούθησαν οι πρώτες πραγματικά αποδοτικές κατασκευές, στην περίοδο 1937-40.
Στο αεροσκάφος του Λα Θιέρβα, η πρόωση προερχόταν, όπως σε ένα αεροπλάνο, από μια έλικα που περιστρεφόταν με κινητήρα, ενώ τη στήριξή της παρείχε μια οριζόντια έλικα, αυτοπεριστρεφόμενη ελεύθερα γύρω από τον άξονά της, με τη βοήθεια του ανέμου που προερχόταν από την κίνηση προς τα εμπρός. Συνεπώς, το αυτόγυρο δεν μπορούσε να απογειωθεί κατακόρυφα, να σταματήσει στον αέρα ή να οπισθοχωρήσει.
Αργότερα, η κατασκευή στροβιλοκινητήρων βελτίωσε σε σημαντικό βαθμό τον λόγο μεταξύ φορτίου που ανυψώνεται και του βάρους της μηχανής. Τα σύγχρονα ε. μπορούν πράγματι να μεταφέρουν φορτία που είναι ίσα ή μεγαλύτερα από το βάρος τους.
Η κατασκευή του ε. σημείωσε σημαντικές προόδους ως προς την ευκινησία, την ταχύτητα, την αυτονομία και το ύψος. Σήμερα είναι συνηθισμένοι οι τύποι που φτάνουν τα 400 χλμ. την ώρα σε ταχύτητα, τα 1.400 χλμ. σε αυτονομία και τα 6.000 μ. σε μέγιστο ύψος.
Κατά τον 20ό αι. αναπτύχθηκαν ε. τα οποία μπορούν να ανταποκρίνονται κυρίως σε πολεμικές απαιτήσεις. Πάντως, οι βελτιώσεις που επήλθαν στην κατασκευή τους, αν και αφορούν ιδιαίτερα στρατιωτικά χαρακτηριστικά, όπως ο οπλισμός, η προστασία και οι ηλεκτρονικές συσκευές, συνετέλεσαν έμμεσα στη γενικότερη πρόοδο αυτού του αεροσκάφους, όσον αφορά τις επιδόσεις που απαιτούνται για ειρηνικές χρήσεις. Γι’ αυτό τον δεύτερο σκοπό χρήσης, το ε. χρησιμοποιείται συνήθως όταν –σε περίπτωση ανώμαλου εδάφους, σε αναγνωρίσεις σε περιοχές καταστροφών, για μεταφορά μεγάλων βαρών ή συναρμολόγηση προκατασκευασμένων τμημάτων σε θέσεις ψηλά από το έδαφος, για διακομιδή ασθενών από περιοχές που δεν διαθέτουν αεροδρόμιο (απαραίτητη στα μικρά ελληνικά νησιά, ιδίως του Αιγαίου) κλπ.– δεν είναι δυνατή ή συμφέρουσα η χρήση αεροσκαφών, τα οποία δεν διαθέτουν δυνατότητα να απογειώνονται και να προσγειώνονται κάθετα ή να σταματούν στον αέρα. Πρέπει λοιπόν το ε. να υποκαθιστά το αεροπλάνο όταν οι συνθήκες του εδάφους ή ο τύπος της εργασίας που επιτελείται δεν επιτρέπουν την επίτευξη της αναγκαίας στήριξης με υψηλές ταχύτητες μετατόπισης, όπως είναι απαραίτητο για το αεροπλάνο.
Τα σύγχρονα ε. μπορεί πλέον να είναι εφοδιασμένα, εκτός από τις κανονικές έλικες για την κατακόρυφη απογείωση και προσγείωση, και με στροβιλοαντιδραστήρες και κοντές πτέρυγες για την οριζόντια πτήση. Σε ορισμένα σχέδια προβλέπεται ακόμα και η αναδίπλωση των πτερυγίων της έλικας κατά την πτήση μετατόπισης. Το ε. έχει εξελιχθεί πλέον σε τέτοιο βαθμό, ώστε τείνει να αντικαταστήσει το αεροπλάνο σε ορισμένους τομείς, ιδιαίτερα αυτούς που αφορούν στρατιωτικούς σκοπούς.
Διακομιδή ασθενούς με ελικόπτερο του ΕΚΑΒ (φωτ. ΑΠΕ).
Παρουσίαση ελικοπτέρων της Ελληνικής Αστυνομίας (φωτ. ΑΠΕ).
Στρατιωτικό ελικόπτερο «Σινούκ» (φωτ. ΑΠΕ).
Ελικόπτερο διάσωσης παντός καιρού «Super Puma», το οποίο ανήκει στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (φωτ. ΑΠΕ).
Αμερικανοί πεζοναύτες σε πολεμικό ελικόπτερο τύπου «Heuy», σε πτήση πάνω από το αεροδρόμιο της Κανταχάρ στο Αφγανιστάν, στη διάρκεια των αμερικανικών βομβαρδισμών, τον Δεκέμβριο του 2001 (φωτ. ΑΠΕ).
Στρατιωτικό ελικόπτερο «Απάτσι» στη διάρκεια πολεμικής άσκησης (φωτ. ΑΠΕ).
Ελικόπτερο «Agusta Bell» που χρησιμοποιείται από τον ΕΚΑΒ για τη διακομιδή ασθενών· τα τελευταία χρόνια, ορισμένα τραγικά δυστυχήματα έχουν προβληματίσει τους υπεύθυνους σχετικά με τη χρήση των ελικοπτέρων σε αυτές τις αποστολές (φωτ. ΑΠΕ).
Ιδιωτικό πολιτικό ελικόπτερο, τύπου «117 B2 S/N 7071» (φωτ. ΑΠΕ).
* * *τοείδος αεροσκάφους που κινείται με έλικες προσαρμοσμένους σε κατακόρυφο άξονα.
Dictionary of Greek. 2013.
